Yazar: Emre Seymenler - Tarih: 03 Ocak 2023 20:37 - Kategori: Makine

---

Endüstriyel alanlarda en çok tercih edilen sac levha şekillendirme makinelerinden biriside eksantrik preslerdir. Bu yazımızda eksantrik presler hakkında en kapsamlı bir teknik yazıyı sizler için derledik...

Eksantrik presler otomotivden, panel radyatörlere, genel imalat alanlarından, beyaz eşya sektörüne kadar sayısız alanda ve imalatta tercih edilen dünya çapında yaygın olarak kullanılan bir sac şekillendirme makinesidir. Hızlı çevrim süresi ve çeşitli baskı tonajlarında imal edilebilen eksantrik presler birçok amaç için kullanılabilmektedir. 

Eksantrik Pres Makinesi Nedir

Eksantrik pres makinesi nedir sorusuna yanıt olması için görseller paylaşacağız ama mekanik olarak yada bir diğer tabirle mühendislik olarak bir eksantrik pres, elektromekanik bir tahrik cihazı yani elektrik motoru tarafından tahrik edilen (harekete geçirilen) bir volan ile eksenden kaçık sinüzoidal hareket yapan bir milin döndürülmesi sonucu koç adı verilen parçanın pres milinin eksenden kaçıklığına göre hareket edebileceği mesafe içerisinde yukarı aşağı hareket ederek bir güç elde etmesi ve bu gücü takılan kalıp yardımıyla şekillendirilmek istenilen sac levhaya aktaran sisteme eksantrik pres denmektedir. 

Eksantrik presler imalat sanayisinde birçok görevde kullanılabilir, bu görevler; kesme, bükme, çapak alma, derin çekme, delme gibi işlemler olabilmektedir. 

Eksantrik Pres Çeşitleri 

Eksantrik presler karşımıza C Tipi ve H Tipi (Çift Kolonlu) olmak üzere iki türde çıkabilmektedir. 

C Tipi Eksantrik Presler

Birçok üretim sanayisinde C Tipi preslere rastlamak mümkündür. Bu tür preslerin duvar tabiri verilen yanal yüzeyleri C şekline benzemesi sebebiyle bu ismi almışlardır ve gövde yapısı itibariyle tek taraftan çalışma yapılabilen bir eksantrik pres çeşididir. Bu tür preslerin imalatında kullanılan malzemeler genel olarak pik yada ST37, ST52 gibi malzemeler tercih edilmektedir. Hafif tonajlı bir prese ihtiyaç duyulduğunda genel olarak tercih edilen presler C Tipi Eksantrik Preslerdir. 

Görsel Kaynak: Elmalı Pres

H Tipi Eksantrik Presler

Yüksek tonaja ihtiyaç duyulan sac şekillendirme prosesleri için tercih edilen eksantrik pres çeşididir. Gövde yapısı H şeklinde olmakta olup, çift kolonlu eksantrik pres diye de tabir edilmektedir. Bu tip presler, transfer presleri, ispanyolet presleri, laminasyon presleri gibi farklı türlerde olabilmektedir. Ayrıca, tek biyel kollu, çift biyel kollu, dört biyel kollu gibi çeşitli tasarım şekillerinde imal edilebilmektedir.

Eksantrik Pres Çalışma Prensibi

Eksantrik presin tanımını yaparken, bir elektrik motorundan tahrik aldığını söylemiştik. Burada elde edilen dönme hareketi kayış kasnak bağlantıları ile volan adı verilen silindirik bir parçaya aktarılır. Bu aktarma işleminin amacı, elektrik motorlarının yüksek devirde olması örneğin 1450 Devir/Dakika gibi, fakat eksantrik preslerde istenilen vuruş yani darbe sayısı çok düşük olmalıdır. Bu amaçla elektrik motorundan volana aktarma yapılarak devir düşürülmektedir.

Motordan tahrik edilen volan dönme hareketi yapar, fakat volana bağlı olan mil de ise herhangi bir dönme hareketi yoktur. Ne zaman bir parça basılmak istenilirse, o zaman volana bağlı milin üzerinde yer alan kavrama ve fren grupları vasıtasıyla bu parçalar devreye sokularak volana bağlı milin dönmesi sağlanır. Dönen mil, pres içerisinde yer alan dişliler vasıtasıyla devir sayısı düşürülerek krank'a yani adını aldığı eksantrik mil'e aktarılır. 

Eksantrik mil, imalat aşamasında eksenden kaçık olarak işlenir ve bu kaçıklık mesafesi, milin dönme hareketi sırasında presin gövdesi üzerinde yer alan kızaklar vasıtasıyla doğrusal harekete döndürülerek, pres koçunun aşağı yukarı hareketinde gidebileceği maksimum seviyeyi belirler. Bu seviye teknik tabir olarak strok mesafesi yada kurs olarak isimlendirilmektedir. Preslerin tonajlarına göre küçük tonajlı preslerde bu kurs miktarı ayarlanabilmekle birlikte büyük tonajlı preslerde kurs mesafesi sabit kalmaktadır. 

Eksantrik preslerde reglaj ayarı diye bir tabir vardır, bu farklı yükseklikte kalıp bağlamaya yarayan sisteme denmektedir. Mekanik bir preste kalıbın bağlandığı kısım olan koç yada kafa en aşağıdaki noktasına Alt Ölü Nokta (A.Ö.N), en yukarıda olduğu duruma ise Üst Ölü Nokta (Ü.Ö.N) denilmektedir. 

Bir eksantrik pres nedir denildiğinde asıl iş yapan parçanın volan olduğu akıldan çıkarılmamalıdır. İşlenecek parçaların özelliğine göre devir değiştirme ihtiyacı duyulduğunda volanı değiştirme imkanı olmayacağı için bu gereksinim angrenaj sistemi adı verilen bir dişli grubu vasıtasıyla güç ve devir ilişkileri istenilen seviye getirilir ve eksantrik presler en başından bu duruma göre dizayn edilir. 

Eksantrik Pres Teknik Terimleri

Hava Yastığı

Bir eksantrik prese bağlanan kalıp iki parçadan oluşmaktadır. Alt kalıp ve üst kalıp olmak üzere bu iki parçadan alt kısım, pres tablasına, üst kısım ise koça bağlanmaktadır. Kalıpların ağırlıkları değişkenlik gösterebilmektedir, bir koç vuruş yaptıktan sonra üst ölü noktaya çıkarken sahip olduğu enerjiyi boşa harcamamak için koça hava yastığı vasıtasıyla fazladan bir güç aktarımı olur. Burada amaç kalıp ağırlıklarının denge silindirleri vasıtasıyla istenilen tonajın sürekliliğini sağlamak ve ayrıca potansiyel dişli aşınmalarının önüne geçmektir. 

Tank (Depo)

Eksantrik preslerde hidrolik akışkanın depolanması ve çalışma prensibi gereği sisteme verilmesi işleminde yer alan depodur. Çalışırken ısınan hidrolik akışkanın soğutulması amacıyla hava akımına müsait bir şekilde tasarlanır ve yağ seviye göstergesi gibi ek teçhizatları üzerinde barındırır.

Hidrolik Pompa 

Sistem içerisinde kullanılan hidrolik akışkanın istenilen debide ve basınçta sisteme gönderilmesini sağlayan ekipmana hidrolik pompa denilmektedir. Hidrolik pompalar mekanik enerjinin hidrolik enerjisine çevrilmesine yardımcı olmakla birlikte, enerjisinin genellikle elektrik motorundan almaktadır.

Tabla

Tablalar, genel olarak hem hidrolik hemde mekanik yani eksantrik preslerde kalıp ile pres yatağı arasında yer alan üzerinde kanallar olan ve kalıbın bağlandığı düz yüzeylerdir. Tablalar preslerin tonajlarına göre belirli ölçülerde imal edilir, hızlı kalığ değişimi için birçok aparatın yer aldığı pres parçasıdır. 

Reglaj Ayar Vidası

Bir eksantrik preste yapılan doğrusal hareketin mesafesi değişmeyeceği için farklı yüksekliklerdeki kalıpların bağlanabilmesi için koç ile tabla arasındaki mesafede gerekli ince ayarlamaların yapıldığı yer biyel kolunun ucuna bağlanan vida yardımıyla olmaktadır. Ayrı bir motor yardımıyla yapılan bu aşağı yukarı hareket sayesinde istenilen kurs sağlanabilmektedir. Sistem üzerinde yer alan encoder sayesinde ne kadarlık bir hareket etme görülerek bir sonraki kalıp ayarında daha kısa sürede işlem gerçekleştirilir. 

Biyel Kolu

Eksantrik Dişli Grubu

Kavrama ve Fren Grubu

Elektrik Panosu

Eksantrik Pres Kullanım Alanları

• Kesme, dilimleme, parsiyel kesme, açık kesme
• Çapak alma, traşlama, kalibre etme
• Ütüleme, profil bükme, derin çekme, sığ çekme
• Damgalama, katlama, şişirme, kırma, bükme, hassas delme, pul kesme, kenar kıvırma 

gibi işlemlerde ve çok daha fazlasında kullanılmaktadır.