Yazar: Emre Seymenler - Tarih: 06 Ocak 2023 20:27 - Kategori: Genel

---

Sanayi devrimi ile başlayan endüstrileşme akımı bugün Endüstri 4.0'ın son günlerini yaşamakta ve Endüstri 5.0'a geçişler birçok sektörde görülmekte. Bu yazımızda Endüstri 5.0 kavramı nedir, neler yapılabilir, örnekleri nelerdir ve daha birçok konuyu sizlere aktaracağız...

On sekizinci yüzyıldaki ilk sanayi devrimi (Endüstri 1.0) ile büyük bir değişim yaşanmış ve ürünler, makineler tarafından seri bir şekilde ve belirli proseslerde üretilmeye başlanmıştı. Bu devrim 1760 yılında İngiltere'de başlamış ve on sekizinci yüzyılın sonunda Amerika Birleşik Devletleri'ne ulaşmıştır. Endüstri 1.0, el sanatları ekonomisinden makinelerin hakimiyetine geçişi işaret etmiş ve madencilik, tekstil, tarım, cam ve diğerleri gibi endüstrileri etkilemiştir. İmalat sanayinde 1871 ve 1914 yılları arasındaki bir sonraki değişim, kişilerin ve yenilikçi fikirlerin daha hızlı transferine olanak tanıyan Endüstri 2.0 olarak adlandırılmıştır. Bu devrim, makinelerin fabrika işçilerinin yerini almasıyla iş verimliliğinin arttığı ve işsizliğin yükseldiği bir ekonomik büyüme dönemidir.

Endüstri 3.0 dijital devrim olarak adlandırılır ve yirminci yüzyılda 70'li yıllarda bellekle programlanabilen nümerik kontrollere ek olarak bilgisayarların otomasyonu da katılım göstermiştir. Bu özel aşamanın merkezi noktası seri üretim ve dijital mantık, entegre devre çiplerinin kullanımıdır; türetilen teknolojiler arasında bilgisayarlar, dijital cep telefonları ve internet bulunmaktadır. Teknolojinin getirdiği yenilikler, geleneksel ürünlerin yanı sıra iş prosedürlerini de dönüştürmektedir. Dijital devrim, teknolojiyi dijital formata dönüştürüyor. Endüstri 4.0, fiziksel varlıklar ile yapay zeka, IoT, robotlar, 3D baskı, bulut bilişim vb. gibi ileri teknolojiler arasında bir birliktir. Endüstri 4.0'ı benimseyen kuruluşlar esnektir ve veri odaklı kararlara hazırdır. Endüstri 5.0, verimli ve akıllı makineler için tasarlanmış bir önceki neslin yaklaşan teknolojisidir.

Endüstri 5.0 Nedir

Endüstri 5.0 devrimi, insanların ve makinelerin birlikte çalışarak endüstriyel üretimin verimliliğini artırması anlamına gelmektedir. İnsan işçiler ve evrensel robotlar imalat sanayinin verimliliğini artırmaktadır. Üretim şirketinin yönetici ekiplerinin her birinin üretim hattını tanımlaması, ardından temel performans göstergelerini takip etmesi ve süreçlerin zahmetsizce çalıştığından emin olması gerekmektedir. Endüstri 5.0'ın gelecekteki yönü robotların ve endüstriyel robotların üretimidir. Yapay zeka ve bilişsel hesaplama teknolojilerinin ilerlemesi, üretim dünyasını yüksek bir hıza taşımakta ve iş verimliliğini artırmaktadır. Endüstri 5.0, üretim sektöründeki faydalarının yanı sıra, yenilenebilir enerji ile çalışan sürdürülebilir bir sistem geliştirmeyi amaçladığından sürdürülebilirlik açısından da fayda sağlamaktadır.

Birçok şirket için Endüstri 4.0 hala odaklanmaları gereken "bir sonraki şey" ya da şu anda stratejilerini adapte ettikleri trend.Temel unsurları arasında otomasyon, robotlaşma, büyük veri analitiği, akıllı sistemler, sanallaştırma, yapay zeka, makine öğrenimi ve Nesnelerin İnterneti (IOt) yer almaktadır.

Şirketler ve tüm endüstriler hala bu dördüncü devrimin ortasındayken, bir sonraki devrim çoktan yola çıkmış durumda "Endüstri 5.0". Panik yapmadan ve acele kararlar vermeye başlamadan önce, hızlıca bir gözden geçirelim. Endüstri 5.0 ne anlama geliyor ve mevcut ve gelecekteki iş stratejiniz üzerindeki etkileri nelerdir?

Endüstri 5.0 kavramı nispeten yeni bir kavramdır. Avrupa Birliği'ne göre Endüstri 5.0 "tek hedef olarak verimlilik ve üretkenliğin ötesini hedefleyen ve endüstrinin rolünü ve topluma katkısını güçlendiren bir endüstri vizyonu sağlar." ve "İşçinin refahını üretim sürecinin merkezine yerleştirir ve gezegenin üretim sınırlarına saygı duyarken istihdam ve büyümenin ötesinde refah sağlamak için yeni teknolojileri kullanır." Sanayi 4.0 yaklaşımını "özellikle araştırma ve inovasyonu sürdürülebilir, insan merkezli ve dirençli bir Avrupa sanayisine geçişin hizmetine sunarak" tamamlamaktadır.

Başka bir deyişle, Endüstri 5.0 özünde ekonomik değere odaklanmaktan toplumsal değere odaklanmaya ve refahtan esenliğe doğru bir odak kaymasını yansıtmaktadır.

Endüstri 5.0 Ne Anlama Gelmekte?

Endüstri 5.0 fikri "endüstri" ile sınırlı değildir. Akla gelebilecek her sektör ve her kuruluş için geçerlidir. Bu da uygulanabilirliğinin Endüstri 4.0'dan çok daha geniş olduğu anlamına gelmektedir. Bu nedenle, Endüstri 5.0'ın strateji üzerindeki etkilerini tartışırken, tüm sektörler için geçerli olan geniş ve genel bir bakış açısına sahip olmamız gerekmektedir. Avrupa Komisyonu'nun belirttiği gibi, Endüstri 5.0'ın üç temel ayağı vardır: insan merkezli, esnek ve sürdürülebilir. Her üçünün de iş stratejisi üzerinde önemli etkileri vardır.

İnsan Merkezli Strateji

İnsan odaklı bir strateji, "yetenekleri, çeşitliliği ve güçlendirmeyi teşvik eden" bir stratejidir. Bunun önerdiği en önemli değişim, insanları araç olarak görmekten (örneğin insan kaynaklarında olduğu gibi) amaç olarak görmeye doğru bir değişimdir. Ya da başka bir deyişle, insanların kurumlara hizmet etmesinden, kurumların insanlara hizmet etmesine doğru bir bakış açısı değişimi.

Bu ilk bakışta göründüğünden daha keskin bir yaklaşımdır. Ve iş piyasasındaki güncel gelişmelerle de uyumludur. Birçok sektörde ve ülkede yetenekleri bulmak, onlara hizmet etmek ve onları elde tutmak, müşterileri bulmak, onlara hizmet etmek ve onları elde tutmaktan çok daha büyük bir zorluk haline gelmiştir. Bu gelişme devam ederse, iş stratejisinin buna uygun bir yer vermesi gerekir ve Endüstri 5.0 da bunu hedeflemektedir.

Günümüzde strateji çoğunlukla rekabet avantajı elde etmek ve bunu müşteriler için benzersiz bir katma değer yaratmak için kullanmakla ilgilidir. Ancak kuruluşlar gerçekten insan merkezli hale gelirse, stratejinin ilk anlamı, rekabet avantajı elde etmek ve bunu çalışanlar için benzersiz katma değer yaratmak için kullanmakla ilgili olması gerektiğidir.

Esnek Bir Strateji

Avrupa Komisyonu'nun da belirttiği gibi, esnek bir strateji "esnek ve uyarlanabilir teknolojilerle güçlü ve dayanıklıdır." Son 2-3 sene içerisinde yaşanılanlar arasında Covid-19 pandemisi, küresel erzak kıtlığı yada tahıl krizi bir diğer adıyla ve Ukrayna'da yaşanan savaşın ardından, esnekliğin bugün ve gelecekte kilit önemde olduğuna katılmayan çok az kişi vardır.

Dayanıklılığın gerçekten Endüstri 5.0'ın üç ayağından biri haline geleceğini fark edersek, bu, stratejinin birincil odağının artık büyüme, kâr ve verimlilik değil, "kırılganlık karşıtı", yani herhangi bir krizi zamanında ve sistematik olarak öngörebilen, tepki verebilen ve öğrenebilen ve böylece istikrarlı ve sürdürülebilir performans sağlayan kuruluşlar yaratmak olacağı anlamına gelir.

Sürdürülebilir Strateji

İklim değişikliğine ilişkin mevcut yaygın endişeler göz önünde bulundurulduğunda, sürdürülebilirlik kavramının neredeyse hiç tanıtılmaya ihtiyacı yoktur. Avrupa Komisyonu'nu takiben, sürdürülebilir bir strateji "sürdürülebilirlik konusunda eyleme öncülük eder ve gezegensel sınırlara saygı duyar.

Ancak bir şirketin stratejisinde sürdürülebilirliği tam olarak benimsemek, şu anda yapılandan çok daha fazlasını ifade eder. Bir şirketin olumsuz etkilerini azaltmak yerine, gerçekten sürdürülebilir şirketler olumlu etkilerini artırmaya odaklanır. Başka bir deyişle, Endüstri 5.0 stratejisi, şirketlerin sorunun bir parçası olmak yerine çözümün bir parçası haline gelmesi anlamına geliyor.

Endüstri 5.0 Örnekleri (Uygulamaları)

Örnek 1:

Tıp sektöründe, profesyoneller sentetik bir pankreas yaratma yönünde çalışmaktadır. Bu proje henüz sonuçlanmamıştır. Tip-1 diyabet teşhisi konulan hastalara, kanlarını ve kanlarındaki şeker seviyelerini kontrol eden izleme cihazı sağlanmıştır. Bu cihaz, insülini vücuda verme kapasitesine sahip başka bir cihazla bağlantılıdır. Bu, hasta için güvenilir ve kullanışlı bir kontrol sistemi sağlaması açısından hastalar için geliştirilmiş ve kişiselleştirilmiş yaratıcı teknolojilerden biridir. Endüstri 5.0 bu kişiselleştirmeyi bir üst seviyeye taşıyor çünkü tıp doktorlarının hastalara akıllı telefonlarına yükleyebilecekleri bir uygulama sunmalarını sağlıyor, böylece yaşam tarzları ve günlük rotaları izlenebiliyor ve onlar için özelleştirilmiş bir plan yapılabiliyor. Kullanılan teknolojiler yapay zeka (AI) sistemlerine dayandığından, bu Tip-1 diyabet hastaları için hayat değiştirici olacaktır. Bu yapay zeka sistemleri vücudun farklı tepkilerini anlama, öğrenme ve buna göre hareket etme kabiliyetine sahiptir.

Örnek 2:

Endüstri 5.0'ı benimseyerek, çoğu endüstri akıllı sosyal fabrikaya doğru ilerliyor. Endüstri 5.0 kavramlarını daha iyi anlamak için seçilen proje Repsol'ün akıllı bir yönetim projesidir. İşletme, işletmenin güvenliğini ve üretkenliğini artırmak için Blockchain, robotik süreçler otomasyon teknolojisinde kullanılmaktadır. Otomatik güdümlü araç, atıkların depolanması, hammaddelerin depodan teslimatı ve laboratuvar görselleştirmesi gibi lojistik işleri yürüten Repsol'ün ilk Cobot'udur. Repsol, işletmenin hassas verileri Blockchain özelliği aracılığıyla ilettiği Block lab projesi üzerinde yürütülmektedir. Proje, güvenlik sorunları örneklerini düzene sokmak için tasarlanmıştır ve her yıl 10.000 örneği düzgün bir şekilde yönetmektedir.

Örnek 3: Akıllı hastane

Endüstri 5.0, gerçek zamanlı yeteneğe sahip akıllı bir hastane yaratmayı amaçlamaktadır. Teknoloji, sağlık hizmetlerinde uzaktan izleme sistemleri sağlayabilir. Doktorlar için hayatı daha iyi hale getirmede önemli bir rol oynamaktadır. COVID-19 salgınında doktorlar, enfekte hastalara odaklanmak ve daha iyi tedaviye ilişkin verimli veriler sağlamak için bu akıllı sağlık teknolojisini kullanabilir. Hatta COVID-19 salgını aracılığıyla tıp öğrencilerinin yanı sıra öğrencilere de gerekli tıbbi eğitim için yardımcı olur. Makine öğrenimi (ML) tıbbi görüntüleme, doğal dil işleme ve genetik verilere uygulanmaktadır. Hastalıkların teşhisine, tespitine ve ayrıca hastalıkların tahminine odaklanmıştır.

Abdelmageed ve Zayed, endüstri 5.0'ın, müşterilerin gereksinimlerindeki değişime göre kişiselleştirilmiş akıllı implantın uygun şekilde üretilmesine izin verdiğini belirtmiştir. Tıp uzmanları, glikoz seviyeleri gibi çeşitli sorunları ölçmek için yapay zeka teknolojisine doğru ilerlemektedir. Ortopedi için ilk ihtiyaçlar olan patent eşleşmesine göre implantlar üreterek kitlesel kişiselleştirmenin uygulanmasına yardımcı olmaktadır. Hastaların implantlarının geleneksel yöntemle üretilmesinde bile bir değişiklik var ve aynı zamanda çeşitli tıbbi cihazları artı araçları yükseltebiliyor. Teknolojiler, ameliyatın hassas bir şekilde gerçekleştirilmesine yardımcı olduğu için devrimde kullanılmaktadır. Tıp öğrencilerine daha iyi eğitim, öğrenim, araştırma ve genişletme prosedürleri sağlamada yardımcı olmaktadır [53]. Ortopedi alanında endüstri 5.0, kişiselleştirilmiş uzun ömürlü yüksek kaliteli implantlar gerektirmektedir. Aşırı üretim, alet seçimi ve şeffaflık eksikliği gibi çeşitli zorlukların çözülmesine yardımcı olur.

Örnek 4: İmalat endüstrisi

Endüstri 5.0, makinelerin yanı sıra insanlar arasındaki etkileşime odaklanan yeni bir üretim modeli olarak kabul edilmektedir. Endüstri 5.0, artan hassas makineler ile insanların yenilikçi potansiyeli arasındaki işbirliğinden yararlanmakla ilgilidir. Üretimi sürdürülebilir kılmak için kaynakları yeniden kullanan ve geri dönüştüren süreçler geliştirmektedir. İmalat sanayinde çevresel etkilerin azaltılması da gerekmektedir. Kaynak verimliliğini ve atıkları optimize etmek için kişiselleştirmeyi artırmak için eklemeli üretim gereklidir. Endüstri 5.0, tekrarlayan görevleri insan işçilerden alarak dünya genelinde üretim sistemlerinde devrim yaratmaktadır. Brown ve Wobst, akıllı robotların ve sistemlerin tedarik zincirlerine ve üretim atölyelerine benzersiz bir aşamaya kadar nüfuz ettiğini göstermiştir. Akıllı üretim, tasarımcıların üretim öğelerinin tasarım dosyalarını bulutta depolayarak korumalarına, güçlü erişim kontrolüne ve üretim kaynaklarının çeşitli yerlerde kullanılmasına olanak sağlamaktadır. 

Örnek 5: Bulut Depolama

Bulut bilişim, veri uç cihazlarını desteklemek için ölçeklenebilir bir altyapı sağlamaktadır. Bulut altyapısı uç IoT platformlarını desteklemektedir. Platformlar, otonom robotlar ve üretim alanında konuşlandırılmış çeşitli robotlar gibi uç cihazları yönetmek için kullanılmaktadır. Kritik verileri yönetmek için endüstri, yerel sunuculardaki verilere günlük olarak erişmektedir. Endüstri 5.0, merkezi sunucuya gönderilen veri hacmini azaltabilir. Bulut bilişim, önleyici verilerin makine arızalarını tespit etmesine ve daha fazla iş gücüyle devam ederek bunları hafifletmesine olanak tanır.

İşbirlikçi robotlar

Endüstri 5.0, geliştirme ve üretime insan dokunuşunu geri getirmeyi amaçlamaktadır. İnsan operatörlere robotların teknik hassasiyet ve ağır kaldırma kabiliyetleri gibi avantajlarını sağlamaktadır. İnsanların kritik görevleri yerine getirme kabiliyetinin yüksek olması, yüksek derecede kontrol ve üretim aşamalarını kişiselleştirme kabiliyeti sağlamaktadır. İşbirlikçi robot teknolojisinin ve Endüstri 5.0'ın önemli sonuçlarından biri, mevcut yinelemeleri genişletebilecek insan girdilerine ihtiyaç duyulmasıdır. İşbirlikçi robotlar ve Endüstri 5.0, robotik artı üretimde yeni bir çağı temsil etmektedir. Buna karşılık, endüstri 5.0, tüketiciler için akıllı cihazlardan arabalara kadar kişiselleştirilmiş ürünler yaratmak için yüksek vasıflı insanlara ve robotlara odaklanmaktadır. Endüstri 5.0 ile robotlar birlikte çalışmaya başlamıştır. İşbirlikçi robotlar ağır kaldırma görevlerini yerine getirip tutarlılık sağlarken, yetenekli insanlar da zanaatkarın bilişsel becerilerini sağlamaktadır. Robotların üretim bağlamında insanlar ve makineler arasındaki ilişkileri değiştirmesi beklenmektedir.

Endüstri 5.0'ın Zorlukları

Endüstri 5.0 söz konusu olduğunda, potansiyel zorlukları göz ardı etmek daha kolaydır. Endüstri 5.0 gelişmelerinin iş dünyası için başarılı olması için zorluklar tanımlanmakta ve çözülmektedir.Endüstri 5.0 ile alakalı bazı zorlukları şu şekilde sıralayabiliriz;

1. Gelişmiş robotlarla çalışan insan işçilerin, akıllı makine ve robot üreticisi ile işbirliği konusunda bilgi sahibi olmaları gerektiğinden, insanların yetkinlik becerilerini geliştirmeleri gerekmektedir. Gerekli sosyal becerilerin yanı sıra, teknik becerilerin kazanılması da insan işçiler için bir sorundur. Endüstriyel robotun programlanması ve yeni işlerde çevirinin yönetilmesi, yüksek düzeyde teknik beceri gerektiren zor görevlerdir.
2. İleri teknolojiler yatırım gerektirmektedir. UR Cobot ucuza gelmiyor. Yeni işler için insan işçilerin eğitilmesi ekstra maliyet getirmektedir. Şirketler üretim hatlarını endüstri 5.0 için yükseltmekte zorlanmaktadır. Endüstri 5.0'ı benimsemek, üretkenliği ve verimliliği artırmak için akıllı makineler ve yüksek vasıflı çalışanlar gerektirdiğinden pahalıdır.
3. Ekosistemlerde güven tesis etmek kritik önem taşıdığından, güvenlik Endüstri 5.0 için bir zorluktur. Endüstride kullanılan kimlik doğrulama, IoT düğümlerini dağıtmak için gelecekteki kuantum hesaplama uygulamalarına karşı durmak için çeşitli cihazlarla etkileşim önemlidir. Endüstri 5.0'da yapay zeka ve otomasyon kullanımı işletmeler için tehdit oluşturmaktadır ve bu nedenle bunun için güvenilir güvenliğe sahip olmak gerekmektedir. 

Endüstri 5.0'ın Sınırlamaları

Teknolojinin kabulü ve teknolojilere duyulan güven kritik öneme sahiptir. Teknolojinin insanlara uyarlanması, yeni teknolojileri kullanan kişilerin eğitilmesi ile aynı zamana denk gelmektedir. Mevcut zorluklar güvenlik, gizlilik, kalifiye çalışan eksikliği, zaman alan süreç ve büyük bütçe ihtiyacıdır. Endüstri 5.0'ın benimsenmesi için akıllı makineler ve kobotlarla birlikte çalışmaya yardımcı olabilecek endüstriyel yasa ve yönetmeliklere uyulması gerekmektedir. Endüstri 5.0 için geleceğin yönelimleri bilişsel bilişim, insan ve makine etkileşimi ve kuantum bilişimdir.

Sonuç:

Endüstri 5.0, insan, teknoloji ve sürdürülebilirliğin iç içe olduğu sistemler olarak karşımıza çıkmaktadır. Geleceğin teknolojileri arasında, kullanılmaya başlanmış ama gelecekte daha yoğun bir şekilde olacak block chain, 6G, bulut depolama, robotlar, cobotlar, yapay zeka uygulamaları gibi birçok teknolojik olay çok daha fazla işlerin içerisinde olacak. 

Bugünden başlayarak bu teknolojilere ayak uydurabilen şirketler geleceklerini garanti altına almaya bir derece yaklaşmış olacaklar. Bunun yanı sıra Endüstri 5.0 odağında insanın olması sebebiyle, yetişmiş insan kaynağının kaybedilmesinin önüne geçilmesi ve önce insan parolasıyla çalışan memnuniyeti ve uzun süreli iş birliklerinin artması beklenmektedir. 

Tüm bunlara ilaveten sürdürülebilirlik kavramı, sanayi ve endüstrilerde uygulanmaya başlamasıyla hem kaynakların verimli kullanılması sağlanacak hem de geleceğe dair verilecek güven miktarında artış olacak...

Toparlarsak, Endüstri 5.0, odağını insanı ve yaşamı alan Endüstri 4.0 diyerek yazımızı sonlandırıyoruz...