Yazar: Emre Seymenler - Tarih: 30 Ocak 2023 17:23 - Kategori: Enerji

---

Ülkelerin enerji güvenliği ve enerji tedariği söz konusu olduğunda birçok alternatife sahip olmaları doğal bir süreçtir. Bu süreçlerden birisi de İngilizce isminin kısaltışmış hali olan FSRU'dur. Bu yazımızda FSRU nedir, FSRU gemisi nedir, Türkiye ve FSRU, ve fsru hakkında bilmek isteyeceğiniz tüm bilgileri bir araya getirdik... Vakit kaybetmeden başlayalım... 

FSRU Nedir? (Floating Storage Regasification Unit) 

Televizyon ekranlarından okunuş olarak efesaryu olarak dinlediğiniz ve tv ekranında FSRU harflerini gördüğünüz sistem için acaba bu nedir sorusu mutlaka geçmiştir. FSRU, İngilizce açılımı olarak A Floating Storage Regasification Unit (FSRU) yani Türkçe'siyle Yüzer Depolama Yeniden Gazlaştırma Ünitesi'nin İngilizce baş harflerininden oluşturulmuş bir tanımlamadır. Kelime manası olarak açıkladıktan sonra yaptığı iş olarakta açıklamak istersek, LNG yani sıvılaştırılmış doğal gazın borulama harici olarak bir yerden başka bir yere taşınması için gerekli olan özel bir gemi türüdür. 

İşin detayına biraz daha inme vakti geldi, ilk olarak doğal gazdan başlayalım ve bilirsiniz ki doğalgaz temiz bir enerji çeşidi olması sebebiyle hem sanayi hemde evsel kullanım için öncelikli tercih sebebidir. Ülkemizde doğal gaz yatakları yeni keşiflerle ile inşallah 2023 yılında evlerle bulaşacak fakat hem sanayi hem de evsel kullanım için çok daha fazlasına ihtiyaç olduğunu herkes bilmektedir. Bu ihtiyacın karşılanması içinde çeşitli ülkelerden doğal gaz temini yapılmaktadır. Bu ülkeler, Rusya, İran, Azerbaycan gibi boru hattı ile temin edilen doğal gaza bir de fsru gemileri ile lng satın aldığımız Cezayir, Nijerya, Ekvator Ginesi, Angola, Kamerun, Norveç, Mısır, ABD ile Trinidad ve Tobago gibi ülkeler ile doğal gaz ihtiyaç tedariğini çeşitlendirmektedir. 

Doğal gaz, çelik borular ile yer altından götürüldüğü için nispeten güvenli bir taşımacılığa sahip, fakat LNG söz konusu olduğunda bu durum hiç te o kadar kolay değildir. En ufak bir aksilikte hem denizlerin veya okyanusların kirlenmesi hemde insan hayatlarının kaybına yol açabiliyor olması bu konunun özel bir uzmanlık gerektirdiğini göstermektedir. 

LNG ile doğalgaz tedariğinde belli aşamalar vardır, ilk olarak lng yakıtı -160 derece yarı soğutulmuş çamur halinde taşınır ve sisteme aktarılırken tekrar eski orijinal gaz haline geri döndürülmesi gerekmektedir. Bu tür bir işlemin gerçekleşmesi maddi olarak pahalı ve zaman olarakta bir süreçtir. Böyle bir sorun için mühendisler FSRU Gemilerini tasarlamışlardır, yani yüzer bir depolama ünitesi ve aynı zamanda yeniden gazlaştırma sistemi. 

Biraz daha tekniğe girersek, FSRU gemileri sahip oldukları tasarıma göre gemi yada açık deniz tesisi olarak isimlendirimektedirler. Bir FSRU iki şekilde donatılmaktadır; ya LNG taşıyıcısının kendisinde ayrı bir ünite olarak kurulabilir ya da, eski bir gaz taşıyıcısı bağımsız bir birime dönüştürülebilir ve açık deniz tesisi olarak belirli bir yere yerleştirilebilir.

FSRU ünitesi geminin kendisine monte edildiğinde, geminin inşası LNG ticareti yapan, düzenli olarak havuzlanan ve gerekli tüm uluslararası deniz güvenliği standartlarına uyan diğer LNG gemilerine benzer. Bu tür bir kurulumun en büyük avantajı, ısıtma ve sıvılaştırma işleminin, yakıtı yarı donmuş sulu halde boşaltmak zorunda kalmadan geminin kendi içinde gerçekleştirilebilmesidir.

Diğer yöntemde ise, eski bir LNG tankeri açık deniz tesisatları ile yüzer LNG ünitesi olarak modifiye edilir; bu ünite tahrik ünitesi ile (mobil) veya tahrik ünitesi olmadan (sabit açık deniz ünitesi) olabilir. İlki, üniteyi yüzer bir depolama ünitesi ve gerektiğinde bir LNG tankeri olarak çalıştırma esnekliği sağlar.

İlkinde işlem, yakıtı yarı donmuş sulu haldeyken boşaltmak zorunda kalmadan geminin kendi içinde gerçekleştirilebilir.

Ancak ikinci seçenek, yenilenmiş bir yeniden gazlaştırma ünitesinin yanaşması arz ve talep zincirlerinin yeterince dengelenmesini sağlayacağından daha uygulanabilir olacağa benzemektedir. 

Yenilenmiş Yüzer Depolama Yeniden Gazlaştırma Ünitesi (FSRU) aynı zamanda LNG'nin depolama fizibilitesini de sağlayabileceğinden, LNG kargosunun LNG gemilerinden sürekli olarak aktarılması hiçbir şekilde depolama tükenmesi olmamasını sağlayacaktır.

Genellikle bu tür Yüzer Depolama Yeniden Gazlaştırma Üniteleri ya da FSRU'lar zaman kaybını önlemek için liman yakınlarında bulunur. Ancak yenilenmiş bir gaz taşıyıcısını Yüzer Depolama Yeniden Gazlaştırma Ünitesi olarak kullanırken, belirli bir liman veya liman yakınında herhangi bir acil durumun ortaya çıkmasını önlemek için bu yenilenmiş gemilerin uygun şekilde konumlandırılmasına dikkat edilmesi gerekir.

FSRU aşağıdaki temel ekipmanlardan oluşmaktadır

Tanklar: FSRU'nun ilk önemli bileşeni LNG yakıtının depolanmasını ifade eden "S" harfidir. Bu, membran ya da küresel Moss tipi tanklar kullanılarak yapılır. Bir membran tank, aynı boyuttaki bir gemi için daha iyi depolama kapasitesi sağlar.

Yeniden gazlaştırma ünitesi: Yüzer Depolama Yeniden Gazlaştırma Ünitesi veya FSRU'nun bir sonraki önemli bileşeni, yeniden gazlaştırma kapasitesini ifade eden "R" harfidir. Bu, -162 °C (-260 °F) sıcaklıkta taşınan sıvılaştırılmış doğal gazı (LNG) atmosferik sıcaklıkta tekrar doğal gaza dönüştürmek içindir.

LNG Boşaltma Kolları veya Hortumları: LNG kargosunu getiren ikmal tankeri, FSRU'ya sabitlenmiş bir boşaltma kolu veya kriyojenik hortumlar kullanarak kargoyu transfer eder.
Hortumların kollara göre avantajları:

• Kurulumu ve depolanması kolaydır
• Boşaltma kolundan daha az yer kaplar ve daha ucuzdur

Kolların hortumlara göre avantajları:

• Daha hızlı boşaltma
• Operasyon kolaylığı
• Hortumlara göre daha az gaz kaynatır

Isıtma Ortamı: LNG'yi buharlaştırmak için, soğuk bölgelerde inşa edilenler hariç, birincil alım terminallerinde LNG'yi ısıtmak için genellikle ısı kaynağı olarak deniz suyu kullanılır. Bu sistem açık döngü sistemi olarak bilinir. LNG ile ısı değişiminden sonra tahliye edilen soğuk deniz suyu için sıkı çevre düzenlemelerine uyulmalıdır.

LNG'yi kriyojenik durumundan ısıtmak için kullanılan diğer yöntem, geminin kazanlarından gelen buharla önceden ısıtılan tatlı su/glikol karışımının dolaştırıldığı kapalı döngü sistemidir.

Bir diğer seçenek de iki aşamalı bir ara sıvı buharlaştırma prosesi (IFV) kullanmaktır. İlk aşamada LNG'yi yoğunlaştırmak için propan buharı kullanılır ve ikinci aşamada bir ısıtma aracı (örneğin deniz suyu) kullanılarak soğutulur. Açık ve kapalı döngü sistemlerinin bir karışımı olabilir.

IFV'nin en önemli avantajları şunlardır;

• LNG'nin deniz suyu ile temas etmemesi sayesinde daha az donma riski
• Isı eşanjörünün ağırlığının ve boyutunun azaltılması

Boil-Off-Gas (BOG) Yönetimi: LNG yükleme işlemi sırasında, tıpkı karadaki tankları doldururken olduğu gibi Yüzer Depolama Yeniden Gazlaştırma Ünitesinde veya FSRU boru tesisatında fazla BOG oluşur. Gazın bir kısmı daha önce LNG tarafından işgal edilen alanı doldurmak için tedarik tankerine geri gönderilirken, tankların aşırı basınçlanmasını önlemek için fazla gazın yönetilmesi gerekir. Bir kaynama gazı yönetim sistemi, kaynayan gazı tahliye edecek ve yükleme veya püskürtme hatları kullanarak tanka geri aktaracaktır.

Gaz İhraç Kolları veya Hortumları: Kıyıdaki FSRU'ların çoğunda gaz, yüksek basınçlı bir gaz ihraç kolu aracılığıyla ihraç edilir. Kol yerine bu iş için hortumlar da temin edilebilir.

Açık deniz endüstrisi son zamanlarda FSRU'larda hızlı bir büyüme görmüştür ve bunun başlıca nedeni, kara tabanlı ünitelerde bulunmayan yer değiştirme seçeneğine ek olarak sahibine sağladığı maliyet tasarrufu ve finansal esneklik avantajlarıdır. FSRU'lar halihazırda büyüyen LNG pazarını uluslararası alanda genişletmek için mükemmel bir fırsat sunmaktadır.

Türkiye ve FSRU

Türkiye'nin lng ticaretini yaparken ihtiyaç duyduğu terminal ve gemilerin ilki olan Botaş Dörtyol FSRU Terminali 7 Şubat 2018 tarihinde açılarak hizmete girmiştir. Botaş Dörtyol FSRU gemisi dünyanın en büyük lng depolama kapasitesine sahip gemidir. Geminin boyu 345 metre ve genişliği 55 metredir. Bu yüzer depolama tesisinin hacmi ise 263.000 metreküp LNG olmaktadır. 

Dünyada FSRU alanında 14 ülkede 48 adet FSRU gemisi bulunmaktadır. 

Türkiye'de Saros FSRU terminali ve Dörtyol FSRU terminali olmak üzere toplam 2 adet lng fsru terminali bulunmaktadır. 

Türkiye'nin ilk milli FSRU gemisi Ertuğrul Gazi FSRU gemisidir. Ertuğrul Gazi FSRU Gemisi 295 metre uzunluğa, 46 metre genişliğe ve 63 metre yüksekliğe sahip Türkiye’nin ilk FSRU Gemisi olmakla birlikte, 108 milyon Sm³ doğal gaza eşdeğer olan 170 bin m³ LNG depolama  ve günlük 28 milyon Sm³ gazlaştırma kapasitesi ile Ertuğrul Gazi FSRU Gemisi 25.06.2021 tarihinde hizmete alınmıştır. 

Türkiye'de kaç adet FSRU Gemisi vardır?

Türkiye, 2018 yılında Dörtyol FSRU Terminali için kiralık olarak MOL Challenger FSRU gemisi ile taşımacılık yapmıştır. Daha sonra 2021 yılında ise ilk milli FSRU gemimiz olan Ertuğrul Gazi FSRU gemisi ile LNG taşımacılığı yapmaktadır. 

Dünyanın en büyük FSRU Gemisi hangisidir?

Dünyanın en büyük yüzer depolama ve yeniden gazlaştırma ünitesi (FSRU) olan 263.000 m3 depolama kapasitesine sahip MOL FSRU Challenger, geminin yeniden gazlaştırma ekipmanının geliştirilmesinin ardından artık günde 600 milyon fit küp (mmcfd) nominal ve maksimum 800 mmcfd yeniden gazlaştırma kapasitesine sahip. FSRU'nun orijinal nominal yeniden gazlaştırma kapasitesi 540 mmcfd ve maksimum 720 mmcfd idi. Bu gemi, Türkiye'nin FSRU gemileri arasında ilk etapta kiralık olarak kullandığı FSRU gemisi olarakta tarihe geçmiştir. 

Dünyada FSRU 

Enerji tedariği konusunda LNG ticareti önemli bir rol oynamakta ve tüm dünya bu alanda kendisine bir alan açmaya çalışmakta. Dünya genelinde FSRU ne durumda bakmak istersek; yeni inşa edilen tipik bir FSRU yaklaşık 170.000 metreküp LNG kapasitesine sahiptir ve bu aynı zamanda bir LNG tankerinin tipik boyutudur. Bazı durumlarda, LNG tankerleri FSRU'lara dönüştürülmüştür.

2021 yılı sonunda dünya FSRU filosu 48 gemiden oluşuyordu. (Karşılaştırma yapmak gerekirse, 588 dünya filosundaki konvansiyonel LNG tankerleri). Üç yeni FSRU 2021'de ticari faaliyete başlarken, 19'unun yapım aşamasında olduğu bildirildi. Güney Kore tersaneleri mevcut FSRU filosunun çoğunu inşa etti. Singapur ve Çin'deki gemi yapımcıları da birkaç gemi inşa etti. Amerika Birleşik Devletleri 1970'lerin sonunda LNG tankerleri inşa etmiş olmasına rağmen hiçbir zaman bir FSRU inşa etmemiştir. Bir ABD şirketi olan Excelerate Energy, dünya çapında konuşlandırılmış 10 FSRU'ya sahiptir ve aynı zamanda FSRU'lardan doğal gaz dağıtımı için gereken kara altyapısı ve hizmetlerini de sağlamaktadır.

Bir FSRU'nun inşası üç yıla kadar sürebilir ve 300 milyon dolara mal olabilirken, mevcut bir LNG tankerini FSRU'ya dönüştürmek 18 ila 24 ay sürebilir ve 100-150 milyon dolara mal olabilir. 2021 itibariyle küresel filodaki 48 FSRU'dan 10'u dönüştürülmüştür. Yanaşma ve karaya oturma için maliyet ve inşaat süresi, doğal gazın boşaltılması için gereken tesisler, gereksinimleri ve mevcut liman altyapısı izinlere bağlı olarak son derece sahaya özgüdür. Ancak FSRU kara tesisleri, kara tesislerine kıyasla daha az sermaye gerektirmektedir.

Geleneksel LNG terminalleri ve altı aydan kısa bir sürede hizmete girmişlerdir. FSRU'lar genellikle aynı zamanda tanker sahibi olan şirketlere aittir ve LNG ithalatçıları genellikle bunları belirli süreler için kiralar. Gemi kiralama piyasasında mevcut bir FSRU varsa, yeni bir LNG ithalat yeri bir yıldan daha kısa bir sürede faaliyete geçebilir. Buna kıyasla, geleneksel bir kara LNG terminali geliştirmek dört yıl veya daha uzun sürebilir.

Avrupa'da FSRU Talebi

2021'in sonunda Avrupa'da İtalya, Hırvatistan, Litvanya ve Kaliningrad'da (Rusya) bulunan dört aktif FSRU vardı. O zamandan bu yana, birçok Avrupa ülkesi daha fazla LNG ithalat kapasitesi oluşturmak için ek FSRU'lar için sözleşme yapmaya çalıştı. Bu çabalar, Rusya'nın Polonya, Finlandiya, Bulgaristan, Hollanda ve Danimarka'ya doğal gaz ihracatını kesmesiyle hız kazanmıştır. Örneğin, Almanya dört FSRU temin etmeye çalışıyor, Polonya bir FSRU projesi geliştiriyor ve Çek ve Slovak talebine hizmet etmek için ikinci bir FSRU araştırıyor ve Finlandiya ve Estonya ortaklaşa bir FSRU kiraladı.

Uzun vadeli Polonya'nın ABD merkezli Sempra ile yaptığı anlaşma gibi bu FSRU projelerinden bazılarını tedarik etmek için yapılan LNG alım anlaşmaları, ABD LNG altyapısının genişletilmesi için başlıca finansal desteği sağlamaktadır.
Avrupa'nın LNG ithalat kapasitesini hızla artırma kabiliyeti, mevcut FSRU'ların kiralanabilirliği ile sınırlıdır. Mevcut piyasada FSRU'lardan çok azı taahhüt edilmemiş durumda, bu nedenle önümüzdeki birkaç yıl içinde LNG ithalatının genişletilmesi önemli ölçüde yeni FSRU gemilerinin inşasına bağlı olabilir. Ancak FSRU'ları inşa eden aynı tersaneler tarafından inşa edilen geleneksel LNG tankerleri ve konteyner gemileri için de talep güçlüdür. Aksi takdirde FSRU inşa edebilecek birçok tersane dolu. Eski gemilerin dönüştürülmesi, LNG tankerlerinin diğer tersanelerde FSRU'lara dönüştürülmesi bir alternatif sunmaktadır, ancak bu tür dönüştürme kabiliyetlerine sahip tersanelerin mevcudiyeti de kısıtlı olabilir.

Yurt dışında konuşlandırılmış mevcut FSRU'ların kiralanması, Avrupa'da mevcut sözleşmelerin süresinin dolması bir seçenektir, ancak mevcut kullanıcılar muhtemelen onları bulundukları yerde tutmaya çalışacaktır. Avrupa'da FSRU'ların daha fazla konuşlandırılmasının önündeki bu potansiyel engeller ABD'nin LNG ihracatına yönelik talep artışını engelleyebilir. Ayrıca Avrupalı alıcıların Afrika ve Asya'dan daha fazla doğal gaz tedarik etmek için boru hatları inşa etmek gibi diğer alternatifleri takip edip etmeme konusundaki kararlarını da etkileyebilir ve yenilenebilir enerji ve koruma yatırımlarının hızlandırılması gerekmektedir. 

Kaynaklar: 

https://www.botas.gov.tr/Icerik/ilk-milli-fsru-gemimiz-ertugru/601

https://crsreports.congress.gov/product/pdf/IN/IN11956