Yazar: Emre Seymenler - Tarih: 09 Şubat 2023 11:43 - Kategori: Maden

---

Zincifre (Zinober) Nedir?

Zincifre yada diğer bir adıyla Zinober kimyasal bileşimi HgS olan zehirli bir cıva sülfür mineralidir. İngilizce ismi ise "Cinnabar" olmaktadır. Cıvanın tek önemli cevheridir. Dünyanın birçok yerinde binlerce yıl boyunca insanların onu pigment olarak kullanmasına ve takı ve süs eşyalarına oymasına neden olan parlak kırmızı bir renge sahiptir. Zehirli olduğu için pigment ve takı olarak kullanımına neredeyse son verilmiştir.

Zincifre (Zinober)'in Jeolojik Oluşumu

Zincifre, yükselen sıcak su ve buharların çatlaklı kayalar boyunca ilerlerken çökeldiği hidrotermal bir mineraldir. Sıcaklığın yaklaşık 200 santigrat derecenin altında olduğu sığ derinliklerde oluşur. Genellikle jeolojik olarak yeni volkanik aktiviteleri çevreleyen kayalarda oluşur, ancak sıcak su kaynakları ve fumarollerin yakınında da oluşabilir.

Zinober kaya yüzeylerinde kaplama olarak ve çatlak dolguları olarak çökelir. Daha az sıklıkla, zinober tortuların gözenek boşluklarında birikebilir. Genellikle masif yapıdadır ve nadiren iyi şekillenmiş kristaller halinde bulunur. Diğer sülfür mineralleri genellikle cinnabar ile ilişkili olarak bulunur. Bunlar arasında pirit, markazit, realgar ve stibnit sayılabilir. Zinober ile ilişkili gang mineralleri arasında kuvars, dolomit, kalsit ve barit bulunur. Küçük sıvı cıva damlacıkları bazen zinober üzerinde veya yakınında bulunur.

Zinober Zehirli Midir?

Cıvanın mineral cevheri olan zincifre tehlikeli bir maddedir. Toksik bir madde olarak ele alınmalıdır. Öğrencilerle birlikte ele alınacak veya kullanılacak bir mineral değildir. Numune dolabınızda, vitrininizde veya saklama yerinizde karşılaşabilecek bilmeyen kişileri uyaran bir etiketle saklanmalıdır.

Zincifre'nin Özellikleri

Zinober'in en çarpıcı özelliği kırmızı rengidir. Parlak rengi arazide fark edilmesini kolaylaştırır ve onu keşfedenler için bir hayranlık uyandırır. Mohs sertliği 2 ila 2,5 arasındadır ve çok kolay bir şekilde öğütülerek çok ince bir toz haline getirilebilir. Metalik olmayan bir mineral için son derece yüksek olan 8,1 özgül ağırlığa sahiptir.

Zinoberin parlaklığı donuktan adamantine kadar değişir. Donuk parlaklığa sahip örnekler genellikle masiftir, bol miktarda safsızlık içerir ve saf zinoberin parlak kırmızı rengine sahip değildir. Adamantine örnekler genellikle nadir bulunan kristallerdir.

Zincifre'nin Fiziksel Özellikleri

• Kimyasal Sınıflandırma: Sülfür
• Renk: Parlak kırmızıdan kahverengimsi kırmızıya, bazen gri
• Parlaklık: Adamantinden matlığa
• Diyafanlık: Şeffaf, yarı saydam veya opak
• Mohs Sertliği: 2 ila 2,5
• Özgül Ağırlık: 8 ila 8,2
• Teşhis Özellikleri: Özgül ağırlık, renk, çizgi, yarılma, volkanik aktivite ile ilişki, diğer sülfit mineralleri ile ilişki.
• Kimyasal Bileşim: Cıva sülfür, HgS
• Kristal Sistemi: Trigonal
• Kullanım Alanları: Cıvanın tek önemli cevheridir. Pigment, koleksiyoncu mücevheri ve süs oyma malzemesi olarak kullanımı toksisite nedeniyle azalmıştır.

Metazincifer

Metazincifer, zinoberin bir polimorfudur. Zinober ile aynı kimyasal bileşime (HgS) ancak farklı bir kristal yapıya sahiptir. Zinober trigonal, metazincifer ise izometriktir. İki mineral birbiriyle karıştırılmamalıdır çünkü metazincifer metalik gri bir renge, griden siyaha bir çizgiye ve metalik-alt metalik bir parlaklığa sahiptir.

Zincifer (Zinober) Kullanım Alanları

Zinober, cıvanın tek önemli cevheridir. Binlerce yıldır zinober çıkarılmakta ve bir fırında ısıtılmaktadır. Cıva, yoğunlaşarak sıvı cıvaya dönüşebilen bir buhar olarak dışarı çıkar.

İnsanlar binlerce yıl önce İtalya, Yunanistan, İspanya, Japonya, Çin, Türkiye ve Güney Amerika'daki Maya ülkelerinde pigment olarak zinober kullanmaya başlamıştır. Zamanla, volkanların bulunduğu hemen hemen her ülkedeki insanlar zinober'i keşfetti ve bir pigment olarak faydasını fark etti. Zinober, dünyanın birçok yerinde eski insanlar tarafından bağımsız olarak keşfedilen, işlenen ve kullanılan çok az sayıdaki mineralden biridir.

Zinober volkandan çıkarılır, çok ince bir toz haline getirilir ve daha sonra birçok boya türünü üretmek için sıvılarla karıştırılırdı. "Vermilyon" ve "Çin kırmızısı" olarak bilinen parlak kırmızı pigmentler aslen zinoberden yapılmıştır.

Zinober özellikle Çin'de kırmızı lake yapımında popüler olmuştur. Zehirli olması nedeniyle cilada kullanımı azalmıştır, ancak cilada zinober kullanımı devam etmektedir. Zinober ayrıca toz halinde ritüel kutsamalarda ve definlerde de kullanılmıştır.

Toz haline getirilmiş zinober binlerce yıl boyunca dünyanın birçok yerinde kozmetik olarak kullanılmıştır. Sonunda zinoberin zehirli olduğu keşfedildi ve pigmentlerde, boyalarda ve kozmetiklerde kullanımı azalmaya başladı.

Günümüzde "zincifer" adı altında yapılan ve satılan ürünlerin hepsi olmasa da çoğu daha az toksik ve toksik olmayan taklit malzemelerle yapılmaktadır. Zehirli mineral zinober ile yapılmış antika eşyalar hala piyasada bulunmaktadır. "Zincifer" olarak tanımlanan veya etiketlenen satılık bir ürünle karşılaşırsanız şüpheci olmalısınız. Eğer gerçek zinober ise, tehlikeli olabilir. Eğer taklit zinober ise, "taklit" olarak etiketlenmelidir.

Kaynaklar:

https://geology.com/minerals/cinnabar.shtml

https://www.mindat.org/min-1052.html